Weekendongevallen

Weekendongevallen in een ruimer perspectief
Weekendongevallen vallen binnen de grenzen van verkeersveiligheid. Verkeersveiligheid omvat verschillende aspecten, zoals de veiligheid van de deelnemers in het verkeer (in het bijzonder de zwakke weggebruiker), het verbeteren van het rijgedrag, de veiligheidsuitrusting van voertuigen en de infrastructuur van het verkeersnet, het openbaar vervoer, …. Nadeel van deze ruime invulling is dat de aspecten verspreid zitten over verschillende niveaus en bevoegdheden van ministeries en het door slechte communicatie vaak verkeerd wordt aangepakt en niet op elkaar is afgestemd. Dit heeft al meermaals voor disputen gezorgd in de media tussen de verschillende betrokken partijen. Verkeersveiligheid is een van de 'hot' items in de Belgische politiek. Zo heeft de regering nog maar recent beslist dat het aantal verkeersdoden tegen 2010 gehalveerd moet worden. Dan nog zouden er per jaar 750 doden vallen in het verkeer. Dit heeft men zelfs vastgelegd in een Staten-Generaal voor de verkeersveiligheid. De fragmentering van verkeer op beleidsniveau speelde ook hier parten: op de Staten-Generaal zijn niet minder dan zeven ministers aanwezig die terzake allemaal een of andere bevoegdheid hebben. Voor het eerst tracht men een coherente visie en een globale aanpak van het verkeersbeleid hierin voor te stellen. Belangrijkste punten hierin: betere inzameling statistische gegevens, verhoging van de controles op het naleven van de wetgeving, meer doeltreffende opvolging van de vastgestelde overtredingen, ontwikkeling van zones 30 en bescherming schoolomgevingen, aanleggen van fietspaden en betere weginfrastructuur. Maar ook de veiligheidsuitrusting van de voertuigen moet verbeterd worden door o.a. een verplicht gordelgebruik voor alle kinderen onder de twaalf op de achterbank en de dodehoekspiegel voor vrachtwagens en bussen. Verder komt een sensibiliseringscampagne rond overdreven en onaangepaste snelheid, rijden onder invloed en gordeldracht, met bijhorende controles.
Ook voor de bevolking is het een thema dat hen zeer na aan het hart ligt. Iedereen wordt er wel mee geconfronteerd, is het niet via persoonlijke ervaringen of via verwanten, dan is het wel via het nieuws. Verkeersveiligheid omvat vele aspecten en weekendongevallen bij jongeren is er daar een van, maar zeker geen te onderschatten zaak. Het menselijke leed is enorm (de immateriële kosten) en de financiële kost is groot. Deze financiële kost omvat schade aan voertuigen, medische kosten, maar ook werkonbekwaamheid, die van tijdelijke of definitieve aard kan zijn. Deze ongevallen brengen vaak drama's met zich mee, in de eerste plaats voor de nabestaanden of de personen in kwestie maar ook ruimer voor de maatschappij. Jonge mensen belanden vaak voor de rest van hun leven in een rolstoel doordat ze door te snel te rijden in de gracht terecht kwamen. Daarnaast is er ook nog het objectieve (gemeten aan cijfers) en het subjectieve (zoals het gevoeld wordt) onveiligheidsgevoel.

Jongeren en weekendongevallen
Jongeren zijn in het verkeer een risicogroep. Zij hebben veel meer kans om een zwaar ongeluk te hebben dan andere leeftijdscategorieën. Hiervoor zijn er verschillende factoren, gaande van drugs, alcohol, onervarenheid, overdreven snelheid, … . En natuurlijk niet te vergeten het gedrag van jongeren achter het stuur. Zeker jonge mannen zijn een groep die zeer vatbaar is voor stoer gedrag achter het stuur en die in het merendeel van de gevallen het jongerenaantal die de dood vinden in het verkeer uitmaken die er elk weekend vallen. Onder stoer gedrag wordt dan verstaan: onaandachtig rijden, met onaangepaste snelheid rijden, onder invloed van alcohol en drugs rijden en vooral met de gedachte rijden van 'mij kan niets overkomen'. De mentaliteit van deze jonge gasten speelt hierbij een belangrijke rol. De campagnes die tot nu toe gevoerd zijn, om verschillende aspecten van verkeersveiligheid te bevorderen, hebben blijkbaar geen effect gehad op deze jonge mannen. Daarom zou men moeten trachten om hun gedrag te achterhalen en de redenen hiervoor. Aan de hand hiervan zou men een campagne moeten lanceren die specifiek op die doelgroep gericht is met als doel om tot de jongeren door te dringen en eventueel hun mentaliteit te veranderen.

Het is vaak een misvatting dat enkel jongeren het leven laten in weekendongevallen, hoewel dit niet het geval is. Toch vormen zij de belangrijkste risicogroep tijdens de weekendnachten. Hiervoor zijn een aantal factoren verantwoordelijk die gevaarlijk rijgedrag in de hand werken en dus ook een hoger ongevallenrisico met zich meebrengen en die specifiek zijn voor jongeren.
Het rijgedrag van jongeren is een uitvloeisel van het algemeen gedrag van jongeren dat wordt gekenmerkt door: onafhankelijkheidsdrang, noodzaak aan mobiliteit, het behoren tot de volwassen wereld, overmoedigheid, risiconame en -beleving, het zoeken naar nieuwe sensaties, prestatiedrang, het zich afzetten tegen de regels en deze eventueel te overtreden; jongeren hebben de indruk dat ze onsterfelijk zijn: een ongeval is iets dat je overkomt en te wijten is aan externe factoren waaraan je niets kan doen - cf. de attributiefout in de psychologie: de oorzaak van negatieve persoonlijke gedragingen of die van de groep waarmee men zich identificeert worden vooral toegeschreven aan de situatie of worden als uitzonderingen van het gedrag beschouwd; de situationele factoren worden dus overschat en de persoonlijke factoren onderschat door diegene die het gedrag vertonen. Deze behoeften van jongeren worden daarenboven sociale normen. Dus deze behoeften worden geïnterpreteerd als 'zo moet je je gedragen'. Op basis hiervan kan de jongere zich laten gelden of integendeel verworpen worden als hij zich niet schikt naar deze normen van sensatiedrang e.d.
Jongeren ondergaan sterk de invloed van hun onmiddellijke omgeving (vrienden), terwijl hun leefpatroon cultureel en maatschappelijk wordt bepaald door heersende opvattingen en trends (zo wordt de auto aanzien als het symbool van vrijheid en emotie).
Een veelvoud van factoren zorgen voor een verhoogd risico voor ongevallen bij jongeren van 18 tot 24 jaar:
· biologische en geestelijke onvolwassenheid
· hoge risico-acceptatie
· het overschatten van de eigen vaardigheden en het onderschatten van de complexiteit van de verkeerssituatie
· de gedragsroutines die foutgevoelig zijn en traag worden uitgevoerd
· hoge expositie: jongeren rijden vooral tijdens omstandigheden waarin het ook voor meer ervaren bestuurders meer risicovol is (bv gedurende de weekendnachten)
· mentale overladenheid door de veelheid van informatie waarmee ze tijdens de rit rekening moeten houden
· de levensstijl van jongeren zoals het aangaan van uitdagingen, het niet onder willen doen voor anderen, de wens om zich te conformeren aan de vriendengroep
· drugs en alcoholgebruik, zeker als dit nog gepaard gaat met weinig rijervaring en ongunstige weersomstandigheden

Een aantal cijfers:
-In het weekend vallen, per tijdseenheid, 1,5 maal meer doden dan in de week.
-33% van de bestuurders betrokken in een ernstig ongeval in de weekendnachten is tussen de 18 en 24 jaar. (zie ook tabel 1 in bijlage)
-20% van de bestuurders van personenauto's tussen 18 en 24 jaar, die betrokken zijn in een ernstig ongeval, zijn dat tijdens de 3 weekendnachten.
-Jonge (mannelijke) bestuurders, bij gelijke verkeersdeelname, tot 3 à 4 maal meer kans lopen om betrokken te zijn bij een ernstig ongeval dan andere bestuurders
-11% van de volwassen bevolking is tussen 18 en 24 jaar oud, maar toch vertegenwoordigt deze groep 25% van de dode en zwaargewonde bestuurders en passagiers van personenauto's.
-in weekendnachtongevallen zijn slechts 16% van de dode en zwaargewonde bestuurders vrouwen, en dus 84% mannen.
-'s Nachts zijn ruim de helft (56%) van de ernstige ongevallen waarin 18 tot 24 jarigen betrokken zijn, aanrijdingen tegeneen hindernis buiten de rijbaan. 32% van de ongevallen waarin 18 tot 24 jarigen betrokken zijn betreffen ernstige aanrijdingen tegen een vaste hindernis buiten de rijbaan.

Vele weekendongevallen zijn het gevolg van onvoldoende rijervaring van jonge chauffeurs die vaak net hun rijbewijs hebben.